Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, beginnende anno DL uyt een seer oud manuscript berustende ter Liberije deser Stadt gecopieert ende vervolgt tot MDCCLX door Joachim Bontius de Waal
1760_Alkm_Bont
Bontius de Waal, Joachim. “Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, beginnende anno DL uyt een seer oud manuscript berustende ter Liberije deser Stadt gecopieert ende vervolgt tot MDCCLX door Joachim Bontius de Waal.” Translated by Transcriptiewerkgroep Regionaal Archief Alkmaar. Alkmaar, 1760. Collectie Aanwinsten, inventarisnummer 41. Regionaal Archief Alkmaar. https://dbnl.nl/tekst/bont054oors01_01/.
Auteursgegevens
| Naam | Joachim Bontius |
| Geslacht | m |
| Geboortedatum | 1702 |
| Geboorteplaats | Alkmaar |
| Datum overlijden | 1759 |
| Plaats overlijden | Alkmaar |
| Religie | katholiek |
| Beroep | rentenier, gemeentearchivaris |
Inhoud van de tekst
| Beschreven begin | 500 |
| Contemporain begin | 1740 |
| Plaats onderwerp | Alkmaar |
Notities
Auteursinformatie (Tinka de Haan)
Joachim Bontius de Waal
**Geboren: ** februari 1702 (gedoopt 24 februari), Alkmaar.1
Vader: Gerrit de Wael
Moeder: Margaretha Bontius
**Gestorven: **december 1759.2
**Begraven: **7 december 1759, Grote Kerk Alkmaar.
**Getrouwd: **14 mei 1730 met Belida van Edert3
Kinderen: Gerrit de Waal, Jan (Johannes Baptista de Waal, Petrus Johannes de Waal, Theodorus de Waal en Catharina Joanna de Waal
Religie: Katholiek
Professie: Rentenier.4
Gemeentearchivaris.<sup>5</sup>
Motief
Onbekend
Public Roles
Onbekend
Education
Onbekend
Profession
Rentenier
Biografische gegevens
Van de familie van Joachim weten we verder niet veel. Opvallend is dat Joachim katholiek was, maar ook andere kerkdiensten bezocht. Hij was zeer geïnteresseerd in orgels, en bewonderde dezen in verschillende kerken.6 De beschrijvingen die hij van deze andere kerkdiensten geeft zijn vrij neutraal.
De Kroniek. 7
De kroniek is contemporain, geschreven vanuit ooggetuigenissen en zaken die Joachim zelf waarnam. Een deel is geschreven aan de hand van eerdere aantekeningen die hij gemaakt had. Als hij de datum 1717 beschrijft zegt hij: “Hebbe selfs op de derde cersdag, staende op de stadtswal bij de Baansloot en mijn oogen slaenden over de landerijen, soo ver mijn gesigt konde draegen geen landt kunnen bespeuren”. In 1717 was Joachim veertien, dit past bij een beschrijving die te vinden is in de beschrijving van het archief: ‘Dit afschrift is gemaakt in 1739 door Joachim Bontius de Waal van een door hem in 1717 (toen hij 14 was) gemaakt uittreksel van een handschrift in de Librije (het origineel kwam uit 1712), en het bevat ook een Catalogus Bibliothecae Almerianae, een afschrift van een catalogus Tot ongeveer 1667 bevat deze tekst bijna hetzelfde als wat staat in de kroniek tot 1760.’8 Daarbij moet gezegd worden dat hij misschien ook al eerder aantekeningen heeft gemaakt bij andermans teksten, want al vrij vroeg aan het begin van de kroniek over het jaar 1509 staat er “maer ick soude meenen dat het is Sint-Annacapel geweest, alsoo ick bij mijn hebbe het zegel dat se weleer plagten te gebruycken” en dat is ook een beschrijving van hemzelf.9
Ook is het opvallend dat vanaf het beschreven jaar 1620 een andere kleur inkt gebruikt lijkt te zijn. Wellicht dat dit een aanwijzing is dat de heer de Waal vanaf daar de kroniek overneemt en niet langer kopieert. De data lijken elkaar ook sneller op te volgen vanaf daar.10 Maar vanaf 1744 gaat de datum terug naar 1742 en vanaf daar worden meer data met een regelafstand onder elkaar benoemd. Vanaf daar dan gaat de tekst meer over kometen en gebeurtenissen die waarschijnlijk voor de schrijver wonderbaarlijk en noemenswaardig zijn geweest.11 De kronieken genoemd aan het begin zijn misschien de kronieken die de schrijver gebruikt heeft om te kopiëren. Er valt een gat tussen de eerste en tweede kroniek, namelijk tussen 1687 en 1714. Misschien dat de schrijver dit gat heeft opgevuld.12
Vanaf 1742 worden er meer specifieke data genoemd en onder elkaar geschreven in plaats van achter elkaar. Het zou kunnen dat hij de gebeurtenissen op de dag zelf beschreef en dan zouden er perioden zijn waarop hij dus een of meerdere maanden niet geschreven heeft. Er worden ook details genoemd, zoals specifieke dagen. Zoals een zondag 9 februari 1744.13 Alhoewel de data vanaf 1748 weer door elkaar beginnen te lopen. Het lijkt erop alsof de schrijver gestopt is met schrijver in 1748 en het in 1751 weer opgepakt heeft en de afgelopen jaren heeft samengevat en aantekeningen heeft gemaakt. In 1752 schrijft hij weer achteraf omdat hij weet dat de klokken acht dagen vanaf de genoemde datum hebben geluiden. Vanaf daar lijkt de tekst weer een soort samenvatting en gaat het slechts over de geplante bomen in de stad.
Van de hand van …
Dit memorieboek lijkt, aan de hand van beschrijvingen op de pagina van het archief van Alkmaar, ten minste twee keer door andere gekopieerd te zijn.
Linkadressen
[1] Dopen (St. Laurentius, met regio), archiefnummer 10.3.001, Oude Kerkelijke Doop-, Trouw- en Doden- (Begraaf-) boeken te Alkmaar, inventarisnummer 109, blad 52351 URL: <https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/collecties/personen- zoeken/zoeken-in- personen/deeds/7f31cbf0-25bf-4860-ba45-b8ffd5a25a47?person=81541b64-278e-41c0-9f9c-ee924cf670d8>
[2] Begraven (Grote Kerk), archiefnummer 10.3.001, Oude Kerkelijke Doop-, Trouw- en Doden- (Begraaf-) boeken te Alkmaar, inventarisnummer 42, aktenummer 34705, URL: <https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/collecties/personen- zoeken/zoeken-in- personen/deeds/63bc19f1-a883-4640-938d-54a0ef6e2128?person=05225e9f-c708-43f9-9eae-3fac54ff0648>
[3] Zie het bijgevoegde papier met informatie over Joachim, pagina 2 van de kroniek.
[4] Regionaal Archief Alkmaar, Historisch kadaster Alkmaar, inventarisnummer 197, Pers.Quot Vp445 Joachim Bontius de Waal, URL: https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/collecties/historisch-kadaster- alkmaar/historisch-kadaster- alkmaar-2/?q=Joachim%20de%20Waal&mode=gallery&view=list
[5] Guluga, Gilman Orgel , https://gudula.nu/gilman-orgel.
[6] Jan Pieter Lanooij, Muziek als stedelijke identiteit Het Müllerorgel ter promotie van Haarlem in de vroegmoderne tijd (Leiden 2016) 18.
[7] De informatie in dit kopje is afkomstig uit het bronnenonderzoek gedaan door studenten Ryanne Groot en Laura Vriend.
[9] Bontius de Waal, Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, folio 3.
[10] Bontius de Waal, Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, folio 22.
[11] Bontius de Waal, Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, folio 29.
[12] Bontius de Waal, Oorspronck en opkomst der stede Alckmaar, folio inhoudsopgave.
[13] Bontius de Waal, Oorspronk en opkomst der stede Alckmaar, folio 30.